Điều mong muốn cuối cùng của Bác

Di chúc được Bác Hồ viết và chỉnh sửa trong bốn năm để rồi vào ngày 19.5.1969, “đúng 9 giờ…Bác xem kỹ toàn bộ các bản viết của Người trong bốn năm qua, nhưng chỉ chữa thêm ba chữ ở phần mở đầu”(1). Vỏn vẹn 1129 từ, Di chúc Chủ tịch Hồ Chí Minh là sự dồn nén của ý tưởng và tình cảm của một người đã dành toàn bộ cuộc đời cho sự nghiệp giải phóng dân tộc mình và góp phần vào sự nghiệp cách mạng thế giới. Ở đây, tư tưởng, tình cảm như đã được “chưng cất” nhằm lấy cái tinh tuý nhất để thể hiện trong lời dặn lại trước lúc ra đi. Phần cô đọng nhất kết lại trong “Điều mong muốn cuối cùng của tôi là: Toàn Đảng, toàn dân ta đoàn kết phấn đấu, xây dựng một nước Việt Nam hoà bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh, và góp phần xứng đáng vào sự nghiệp cách mạng thế giới”. Những tư tưởng lớn được Bác Hồ diễn đạt một cách dung dị, dễ hiểu vì Người hiểu rõ mình cần nói với ai. Chính vì thế, tư tưởng Hồ Chí Minh có sự bình thường sau khi đã trải qua sự cao siêu; có sự giản dị sau khi đã trải qua sự phong phú, đa dạng, phức tạp; cụ thể sau khi đã trải qua trừu tượng; mộc mạc sau khi đã rất tinh tế; đạm, rất đạm sau khi đã rất nồng ; khiêm nhường sau khi đã từng trải để rất biết người, biết mình; ung dung, thanh thản sau khi tự mình đã trải nghiệm qua biết bao sự chịu đựng cay đắng đủ điều vì sự nghiệp của nước, của dân. Hơn ai hết, Bác “thấu hiểu cuộc sống của con người”, con người nói chung và đặc biệt là con người Việt Nam. Người hiểu rõ dân tộc mình, nhân dân mình đang cần cái gì nhất. Chính vì thế, kết thúc bản Di chúc, cùng với “muôn vàn tình thân yêu” gửi lại cho cuộc đời này, Người thiết tha nói đến “điều mong muốn cuối cùng”. Suy ngẫm thật kỹ nội dung “điều mong muốn cuối cùng” của Hồ Chí Minh, mới ngộ ra được rằng: chân lý bỗng vụt sáng lên từ trong những câu chữ vốn rất dung dị, thô mộc quen thuộc trong đời sống hằng ngày, khiến người ta đôi khi cứ ngỡ như không còn gì để mà suy ngẫm nữa. Cũng giống như có những vì sao đã tắt từ rất lâu, song ánh sáng của chúng giờ đây mới đến được với Trái đất. Ở đây thời gian đã đủ để kiểm nghiệm độ chính xác và sự tường minh của một tư tưởng. Tư tưởng ấy trải qua những biến động dồn dập và dữ dội cả trong nước và trên thế giới vẫn chứng minh được sức bền, độ “chín” của tư tưởng ấy. Vì đó là chân lý. Mà chân lý thì luôn luôn đơn giản, song hiểu được chân lý, đến được với chân lý thì thường lại cực kỳ gian truân. Về Di chúc, Phạm Văn Đồng có gợi một ý rất thú vị: “trong những lời căn dặn lại, Bác Hồ có nói sẽ đi gặp cụ Các Mác, cụ Lênin và các bậc đàn anh khác. Trí tưởng tượng của tôi hình dung cuộc gặp giữa Bác Hồ với những người thầy sáng lập học thuyết Mác-Lênin biết bao ý nghĩa và hào hứng. Có thể Các Mác vui lòng nhắc lại một câu nói mà tôi luôn luôn ghi nhớ trong ký ức của mình: “Tôi đã gieo những con rồng và tôi đã gặt những con bọ…” Thật có đúng như vậy, song cũng có nhiều con rồng…”(2). Đúng là đã có không ít những con rồng. Chỉ có điều lại có quá nhiều những con bọ. Nhưng, cái đáng ngại hơn, là sự nhầm lẫn “bọ” thành “rồng”. Sự lẫn lộn vàng thau ấy – kiểu nhìn “bọ”mà thấy “na ná” như rồng – khiến cho cái giá phải trả để đến được với chân lý là quá lớn. Mặc dầu, xét đến cùng, chân lý nằm chính ngay trong quá trình nhận thức. Nhìn trở lại hành trình tìm đường cứu nước trong hơn nửa thế kỷ cho đến khi viết Di chúc, mục tiêu trước sau như một của Hồ Chí Minh chính là độc lập cho dân tộc, tự do và hạnh phúc cho nhân dân. Người nói, “lúc đầu, chính là chủ nghĩa yêu nước, chứ chưa phải chủ nghĩa cộng sản đã đưa tôi tin theo Lênin, tin theo Quốc tế thứ ba”(3). Sự gặp gỡ giữa tư tưởng “ái quốc” và lý tưởng “cộng sản” trong tư tưởng và tình cảm của Hồ Chí Minh là sự gặp gỡ của lý tưởng giải phóng dân tộc, giải phóng xã hội và giải phóng con người. Trong đó, giải phóng con người là trung tâm. Chính ở đây, chủ nghĩa yêu nước trong Hồ Chí Minh bắt gặp lý tưởng cộng sản. Lý tưởng đó thể hiện tập trung ở luận điểm “sự phát triển tự do của mỗi người là điều kiện cho sự phát triển tự do của tất cả mọi người”(4). Đây là sự đúc kết những khát vọng ngàn đời của con người, của loài người mà xét cho cùng, các bộ óc vĩ đại nhất của loài người đã từng suy tư, từng nghiền ngẫm để tìm cách thực hiện. Một sự đúc kết tuyệt vời nhằm gợi lên những tìm tòi để biến khát vọng ấy thành hiện thực. Mà đã tìm tòi thì có đúng có sai, bởi lẽ, khoa học là một chuỗi sai lầm được sửa chữa. Với một trái tim lớn chứa đựng “ham muốn tột bậc, là làm sao cho nước ta được hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn tự do, đồng bào ai cũng có cơm ăn áo mặc, ai cũng được học hành. Riêng phần tôi thì làm một cái nhà nho nhỏ, nơi có non xanh, nước biếc để câu cá, trồng hoa, sớm chiều làm bạn với các cụ già hái củi, em trẻ chăn trâu, không dính líu gì với vòng danh lợi”(5), Hồ Chí Minh trở thành nhà cách mạng từng trải, được thử thách và tôi luyện trên trường quốc tế bằng cái tầm trí tuệ và sự minh triết của một người am hiểu về văn hóa phương Đông để biết tiếp thu văn hóa phương Tây trên cái nền của mạch sống dân tộc. Vì thế, Hồ Chí Minh hiểu rõ những thành tựu cũng như những sai lầm mà phong trào cách mạng đã trải qua. Người hiểu cần thanh lọc và tiếp nhận những gì có lợi nhất cho mục tiêu đã xác định. Người đòi hỏi phải biết sáng tạo trong tiếp thu và vận dụng những nguyên lý khoa học và cách mạng vào thực tế nước mình, phù hợp với đặc điểm của dân tộc mình để có thể biến thành “rồng” chứ không hoá thành “bọ” như điều C.Mác đã từng cảnh báo. Bôn ba khắp năm châu bốn biển, hiểu rõ ngọn ngành những tinh hoa cũng như những khuyết tật mà phong trào cách mạng đã trải qua, để khi về đến Tổ quốc, hôn nắm đất quê hương đang đói nghèo, đau khổ, Người hiểu rõ rằng dân tộc mình, nhân dân mình đang cần cái gì nhất. Nói đến điều đó, thì tất cả mọi người Việt Nam, dù bất cứ đang ở đâu, đang làm gì cũng đều có thể hiểu được, đều có thể chấp nhận, đều có thể nhất trí, đều có thể nhận ra đó là mong muốn của mình. Bốn mươi năm nhìn lại, trong “điều mong muốn cuối cùng” của Bác Hồ,  độc lập và hòa bình thì đã được trọn vẹn còn dân chủ và giàu mạnh thì quả là đang còn phải gian khổ phấn đấu. Chắc đã tiên liệu được điều ấy nên chỉ 45 ngày sau Quốc khánh 2.9.1945, Bác nói dứt khoát: “Nếu nước độc lập mà dân không hưởng hạnh phúc tự do, thì độc lập cũng chẳng có nghĩa lý gì”(6). Sẽ càng thấm thía hơn lời khuyến cáo của Bác khi nghĩ đến một phát biểu gần đây của Nelson Mandela, anh hùng dân tộc Nam Phi: “Chúng ta chưa có tự do, chúng ta mới giành được quyền tự do để có tự do”. Bao xương máu đổ ra để “giành được quyền tự do để có tự do”, nhưng muốn có tự do thực sự phải là một quá trình chiến đấu không kém phần cam go, mà có khi còn cam go bội phần. Bởi lẽ, phá bỏ tuy khó, song xây dựng thì khó hơn rất nhiều. Bác nói “Đây là một cuộc chiến đấu chống lại những gì đã cũ kỹ, hư hỏng, để tạo ra những cái mới mẻ tốt tươi. Để giành lấy thắng lợi trong cuộc chiến đấu khổng lồ này cần phải động viên toàn dân, tổ chức và giáo dục toàn dân, dựa vào lực lượng vĩ đại của toàn dân”(7). Để thật sự nghiêm túc thực hiện Di chúc của Người, phải dũng cảm và nhẫn nại để quyết thắng trong cuộc “chiến đấu khổng lồ” này! (1)  Vũ Kỳ “Thư ký Bác Hồ kể chuyện”NXBCTQG Hà Nội 2005, tr.488. (2)  Phạm Văn Đồng “Hồ Chí minh, Quá khứ Hiện tại và Tương lai” Tập I. NXB ST. Hà Nội 1991, tr.98. (3),(5),(6),(7) Hồ Chí Minh Toàn tập. NXBCTQG Hà Nội -1995, 1996.Tập 10., tr.128, Tập 4, tr. 161, tr.56. Tập 12, tr.505. (4)  C.Mác & Ph.Angghen Toàn tập.Tập 4. NXBCTQG.1995, tr. 628. Nguồn: Tạp chí Tia sáng